Ik had onlangs een discussie met mijn collega’s op de redactie, over de aankomende ‘digitale euro’. Geen felle discussie, maar het was wel duidelijk dat we het niet met elkaar eens waren.
Ondanks dat vond ik het een best wel interessant gesprek, en ik begreep ook waarom zij er op tegen waren. Toch ben ik zelf van mening dat als je niets te verbergen hebt, je ook niets hoeft te vrezen. Maar zou het echt zo simpel zijn? Ik vroeg het me af.
Weg met cash, welkom ‘big brother’
De digitale euro is een project van de Europese Centrale Bank (ECB). Normaal gesproken drukt deze bank knisperige biljetten, en slaan ze keiharde centen. Dit geld komt uiteindelijk terecht bij banken, die het allemaal digitaliseren, om vervolgens al het echte spul veilig in de kluis te houden. De munten en biljetten worden cijfers op onze beeldschermen, en betalingen worden zo simpel als een tik met je smartwatch.
De ECB is van mening dat dit beter kan. In plaats van dat ze door blijven drukken en slaan, zouden zij liever willen dat het geld bij hen al gedigitaliseerd wordt. Zo slaan ze een stap over, en dat bespaart een hoop werk en grondstoffen. En ze hebben al concurrentie: digitale dollars zoals USDT en USDC slaan al goed aan als alternatieve betaalmiddelen.
Niet iedereen is daar even blij mee. Contant geld lijkt volgens de publieke opinie te worden uitgefaseerd in aanloop naar de lancering van de digitale euro, die er in 2029 al zou kunnen zijn. Veel mensen maken nog gebruik van cash, voor ‘handje contantje’ klusjes en om de privacy te bewaren. De ECB zelf beaamt dat de digitale euro alleen als aanvulling zal worden gebruikt op cash.
En privacy en de EU? Dat loopt inderdaad een beetje stroef sinds het ‘chat control’ wetsvoorstel, die nu overigens niet door de stemming lijkt te komen. Men krijgt er een big brother gevoel van, alsof de EU over onze schouders wil gaan meekijken. Ook ik, die de EU wel kan waarderen, heb mezelf op dat gevoel betrapt.
De introductie van de digitale euro
De digitale euro zal digitaal uitgegeven geld worden, door de Europese Centrale Bank. Dat wordt ook wel een CBDC genoemd. Uitgave op de blockchain – een netwerk met cryptotechnologie – is een serieus onderzochte optie. Best een overwinning dus voor de vroege cryptopioniers die dit hebben uitgevonden, zoals Adam Back, David Chaum, Hal Finney en Satoshi Nakamoto.
Toch is er een groot verschil. Het systeem wordt bij bitcoin bijgehouden door een netwerk van computers, maar bij de digitale euro zal dat de ECB zelf zijn. Geen wonder dus dat veel EU-kritische partijen, zoals FvD, BVNL en de BBB, tegen een digitale euro zijn. EU-liefhebbende partijen zoals Volt zijn juist vóór een CBDC.
De EU wil niet alleen een digitale euro om grondstoffen te besparen. Momenteel zijn we afhankelijk van internationale betalingsverwerkers zoals V Pay (van Visa), Mastercard en PayPal, wat veelal Amerikaanse bedrijven zijn. Meer dan dertien EU-lidstaten bouwen volledig op deze systemen, en er is eigenlijk geen enkel betaalsysteem voor heel Europa. Daardoor voelt de EU zich kwetsbaar, en daar heb ik wel begrip voor.
Daarom willen ze nu een eigen systeem; en ik vind het bijzonder slim bedacht.
Hoe werkt de digitale euro dan?
De digitale euro heeft veel weg van de eigenschappen van cryptovaluta. De hoofdfuncties zijn nog niet helemaal uitgewerkt, en de rol van banken staat ook nog niet vast, maar de Europese burger lijkt er een handig en autonoom betaalmiddel bij te krijgen.
De werking is relatief simpel: als je digitale euro’s wil, dan kun je daarvoor een account aanmaken. Deze moet je opwaarderen met je bankrekening of met cash. Men is nog aan het uitwerken of je dit direct bij je bank kan doen of bij een portaal van de ECB. Maar het zou zo makkelijk kunnen zijn als naar een geldautomaat lopen, daar je saldo opwaarderen en klaar is kees. Net zoals je dat met contant geld pinnen zou doen.
Jouw digitale euro’s zullen fysiek worden opgeslagen op een chip. Bijvoorbeeld op je mobiel, of je smartwatch. Daarmee wordt jouw apparaat dus eigenlijk een hard wallet, waar je geld lokaal wordt opgeslagen. Als je dan bij de supermarkt wil betalen, dan houd je jouw apparaat tegen het betaalapparaat en wordt de betaling voltooid.
De belangrijkste eigenschap van de digitale euro in dit proces, is dat dit offline kan. Voor deze chip-naar-chip overdracht is namelijk geen verbinding nodig. Er kan bij deze betalingen dus helemaal niemand meekijken. Alleen de betaler en de ontvanger weten dat er is betaald, en het is daarmee alsof je ze briefgeld zou overhandigen. Terecht dus dat ze het vergelijken met cash.
Veiliger dan cash, meer privacy dan pinnen
Daarmee is deze manier van betalen een stuk veiliger en beter voor je privacy dan je zou denken. Het is alsof je rondloopt met een portemonnee met briefgeld, maar dan wel een heel veilige portemonnee met een reeks pincodes. Vooral het verschil met pinnen is enorm. Stel je voor dat je jouw bankpas verbind met Google Pay, en daarmee betaalt in de Albert Heijn. Hierbij een overzicht van iedereen die deze transactie onder de loep kan nemen:
- Albert Heijn
- Adyen (acquirer / betaalverwerker van AH)
- Mastercard (of Maestro bij oude passen)
- ING Bank
- Google Pay / Google LLC
- Mastercard Tokenization Service (voor Google Pay-token)
- INGs interne fraudedetectiesystemen
- Adyens fraudedetectiesystemen
- Mastercards fraudedetectiesystemen
- DNB (indirect, alleen via audits)
- AP (indirect, bij onderzoek)
- FIU-Nederland (alleen bij ongebruikelijke transacties)
Dat zijn er best een hoop, alhoewel niet allemaal even relevant. Bij een standaard offline betaling met de digitale euro zouden alleen jij en de ontvanger op de hoogte zijn van de transactie. Zelfs bitcoin is minder privé dan dat, want daar zijn alle betalingen online en openbaar. Betalen met de digitale euro verschaft je dus privacy van het niveau Monero of Zcash, iets wat men in eerste instantie niet zou denken.
Natuurlijk wil de ECB wel overzicht houden. Als je weer online komt, bijvoorbeeld om je saldo op te waarderen of om een digitale overschrijving te doen, dan worden de saldo’s gesynchroniseerd en wordt het netwerk geüpdatet. Zo houden ze alles kloppend. Het is echter niet zo dat de ECB dan al jouw transacties te zien krijgt – ze ontvangen alleen een saldo-update of een cryptografisch bewijs.
De ECB als centrale toezichthouder
Ik snap dat dit systeem nog steeds tot weerstand kan leiden. De ECB wil deze saldo-updates gaan gebruiken om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. Totale privacy zal je dus niet hebben. Het netwerk is immers centraal en niet decentraal zoals Monero dat is. Daarbij hebben de toeslagenaffaire en het etnisch profileren binnen de belastingdienst al laten zien dat als een centraal orgaan al het financiële toezicht tot zich trekt, dit slecht uit kan pakken.
Toch is het niet voor niets dat de ECB dit wil doen. Volgens een jaar oud rapport verliest de EU jaarlijks € 1 biljoen aan witwaspraktijken, belastingontduiking en fraude. De defensiesector schept daar nog eens € 250 miljard bovenop dat verloren raakt door corruptie. Het zal een stuk lastiger worden om dit geld achter te houden als het gaat om digitale euro’s in plaats van bankbiljetten. En dan hoeven ze in Den Haag minder te klagen over hoe duur de EU is.
En wie zou dit beter kunnen doen dan de ECB? Ik denk dat inwoners van Griekenland en Bulgarije liever de ECB als toezichthouder zouden willen hebben dan hun eigen centrale banken. Het gaat immers om een hevig gecontroleerd, sterk democratisch orgaan dat door alle lidstaten in de gaten gehouden wordt. Alle inwoners van de EU worden gerepresenteerd en normen en waarden zoals persvrijheid en transparantie staan hoog in het vaandel.
Ik denk daarmee dat het een beter alternatief is dan we nu hebben. Zoals je zelf hebt gezien staan er aardig wat mensen te trappelen om jouw gegevens als je in de Albert Heijn afrekent. Door te betalen met de digitale euro, houd je het tenminste beperkt tot jou en de ontvanger. En als je een beetje op de hoogte bent van het huidige kredietsysteem, dan weet je dat een bank jouw geld niet eens hoeft te bezitten. Met de digitale euro betaal je tenminste met bestaande euro’s.
De toekomst van ons geld
Als laatste stelde ik mijzelf een belangrijke vraag: is de digitale euro daarmee ook een beter alternatief dan bitcoin? Ik vond het een lastige stelling.
Decentraliteit is in mijn ogen een sterke ontwikkeling, maar iedereen zou in theorie nog steeds kunnen meekijken met jouw transacties. Toch is het omzeilen van censuur en het financieren van onafhankelijke journalistiek met deze munt wel mogelijk gebleken. Met de digitale euro zou dit alleen kunnen per gratie van de ECB, of je zou fysieke betalingen moeten gebruiken.
Helaas gaat bitcoin minder hard dan we hadden gehoopt. De digitale euro pas sinds 2020 in de maak, maar zou al in 2029 op de markt gebracht kunnen worden. Bitcoin is al sinds 2008 bezig om een betaalmiddel te worden, maar dat is een traag proces. Sterker nog, we lijken achteruit te gaan nu het IMF ingrijpt in El Salvador, een van de weinige landen waar bitcoin een wettelijk betaalmiddel is. En de duur en kosten van een bitcoin transactie zijn ook niet om over naar huis te schrijven.
Daarom heb ik de volgende conclusie getrokken. Is de digitale euro beter dan bitcoin? Nee, maar bitcoin moet wel stappen gaan zetten. Is de digitale euro beter dan het systeem dat we nu hebben? Ja, absoluut.
Daarom vind ik dat we moeten stoppen met zeuren. Je hoeft het ook niet te steunen, maar doe er tenminste wel aan mee. Uiteindelijk levert het ons een veiliger en handiger betaalmiddel op met meer privacy, minder kosten, en minder corruptie. En pakt het toch slecht uit? Dan is het linea recta terug naar bitcoin. De bruikbaarheid zal hoger zijn dan ooit – en dan is die koers van 1 miljoen dollar per munt toch dichterbij dan je zou denken.
Het bericht De beruchte ‘digitale euro’ komt eraan – maar dat is helemaal niet zo erg verscheen eerst op Crypto Insiders.