Japanse yen zakt ondanks renteverhoging – wat betekent dat voor Bitcoin?

De Bank of Japan (BoJ) heeft vorige week de rente verhoogd naar het hoogste niveau in dertig jaar. Toch gebeurde precies het tegenovergestelde van wat normaal gesproken wordt verwacht: de Japanse yen werd niet sterker, maar juist zwakker.

De munt zakte naar recorddieptes ten opzichte van onder meer de euro en de Zwitserse frank. Dat zorgt voor onrust op valutamarkten en heeft ook gevolgen voor aandelen, grondstoffen en de Bitcoin koers.

Japan dreigt met ingrijpen op valutamarkt

De Japanse overheid kijkt met toenemende zorg naar de zwakke yen. Atsushi Mimura, vice-minister van Financiën en verantwoordelijk voor het valutabeleid, sprak van “eenzijdige en scherpe bewegingen” en waarschuwde dat Japan bereid is tot “passende actie” als de schommelingen aanhouden. Ook minister van Financiën Satsuki Katayama liet weten dat ingrijpen niet is uitgesloten.

De aanleiding is duidelijk. De dollar steeg tot bijna 158 yen, terwijl de euro en Zwitserse frank recordniveaus bereikten. Marktpartijen gaan ervan uit dat Japan zal ingrijpen als de dollar richting 160 yen beweegt. Vorig jaar verkocht de BoJ bij vergelijkbare niveaus voor zo’n 100 miljard dollar aan reserves om de munt te ondersteunen.

Waarom werkt een renteverhoging hier niet?

Normaal gesproken versterkt een renteverhoging de valuta: hogere rentes trekken kapitaal aan. Toch pakte het dit keer anders uit. Daar zijn meerdere redenen voor.

Ten eerste was de renteverhoging volledig ingeprijsd. Beleggers wisten vrijwel zeker dat de BoJ de rente met 0,25 procentpunt zou verhogen naar 0,75 procent. Dat leidde tot een klassiek “buy the rumor, sell the news”-effect: beleggers die vooraf yen hadden gekocht, verkochten na het besluit massaal.

Ten tweede blijven de reële rentes in Japan diep negatief. De inflatie ligt rond de 2,9 procent, waardoor de reële rente uitkomt op ongeveer -2,1 procent. In de Verenigde Staten is die juist positief. Het renteverschil tussen Japan en de VS is daarmee nog altijd meer dan 3,5 procentpunt.

Dat verschil voedt de zogenoemde carry trade. Beleggers lenen goedkoop in yen en investeren dat geld in hoger renderende activa elders, zoals Amerikaanse obligaties, aandelen of zelfs Bitcoin. Zolang dat rendabel blijft, blijft de druk op de yen bestaan.

Ten derde stelde de toelichting van BoJ-president Kazuo Ueda teleur. Hij gaf geen duidelijk pad voor verdere renteverhogingen en stelde dat er “geen vooraf vastgestelde koers” is. Ook noemde hij de renteverhoging “niet bijzonder”. Dat werd door markten opgevat als een signaal dat Japan voorlopig voorzichtig blijft.

Dieper probleem: schulden of muntontwaarding

Volgens Robin Brooks van het Brookings Institution ligt het probleem dieper. Japan heeft een staatsschuld van zo’n 240 procent van het bbp, maar de lange rente blijft kunstmatig laag doordat de BoJ grootschalig obligaties opkoopt.

Zonder die steun zouden de rentes fors stijgen en dreigt een schuldencrisis. De keerzijde is een steeds zwakkere yen. Brooks stelt dat Japan in feite moet kiezen tussen hogere rentes met schuldenproblemen, of muntontwaarding. Voorlopig lijkt dat laatste het pad van de minste weerstand.

Rust voor markten, maar op wankele basis

Op korte termijn zorgt de zwakke yen juist voor opluchting op financiële markten. Japanse aandelen profiteren, omdat exportbedrijven meer verdienen wanneer buitenlandse inkomsten worden omgerekend naar yen. Ook andere risicovollebeleggingen krijgen steun, omdat carry trades in stand blijven.

Maar die rust is fragiel. Als Japan toch ingrijpt of als de BoJ sneller dan verwacht verder verhoogt, kan de yen plots sterk stijgen. Dat zou een snelle afbouw van carry trades veroorzaken, met dalende aandelen- en cryptokoersen tot gevolg.

Dat scenario is niet theoretisch. In augustus 2024 leidde een onverwachte Japanse renteverhoging tot een koersval van 12 procent op de Nikkei en een stevige daling van Bitcoin. Historisch gezien zakte Bitcoin na eerdere BoJ-verhogingen met 20 tot 30 procent.

Wat betekent dit voor Bitcoin?

Voor Bitcoin werkt de zwakke yen voorlopig ondersteunend. Zolang de carry trade doorloopt en liquiditeit ruim blijft, is dat gunstig voor risicobeleggingen. Maar het risico zit in de plotselinge omslag. Een snelle yen-rally kan wereldwijd liquiditeit wegtrekken, precies het soort schok waar Bitcoin gevoelig voor is.

De komende maanden kijken beleggers vooral naar één niveau: 160 yen per dollar. Wordt die grens bereikt, dan neemt de kans op Japanse interventie sterk toe. En dat maakt Japan opnieuw een belangrijke bron van wereldwijde volatiliteit, met directe gevolgen voor aandelen, obligaties en Bitcoin.