Oorlog in Oekraïne: dit is hoe bitcoin een rol speelt

Bitcoin speelt op allerlei manieren een rol in de oorlog in Oekraïne. De Oekraïense regering ontving miljoenen aan bitcoindonaties, maar tegelijkertijd zijn er zorgen dat Rusland bitcoin gebruikt om sancties te omzeilen. Voor Oekraïense vluchtelingen bleek bitcoin een redmiddel en vanwege bankruns ontdekken inwoners uit beide landen dat bitcoin een uitweg biedt. Russische soldaten die zichzelf of hun tanks overgeven ontvangen een beloning in bitcoin.

Vorige week viel Rusland Oekraïne binnen en brak de oorlog uit. Al snel bleek dat het niet alleen een militair conflict is, maar dat ook de economische gevolgen groot zijn en dat Bitcoin op diverse manieren een rol speelt.

Financiële restricties

Direct na de Russische inval riep de Oekraïense regering de noodtoestand uit en voerde de centrale bank financiële restricties in. De valutamarkt werd stilgelegd en buitenlandse valuta’s mochten niet meer aan het publiek worden verstrekt. Elektronische overboekingen werden gestaakt en voor cash geldopnames werden limieten ingesteld; meer dan een bepaald bedrag kon men niet opnemen. Mensen stonden tevergeefs in lange rijen voor de geldautomaten, want die waren in veel gevallen leeg.

Een ramp voor vluchtende Oekraïners, die soms al hun spaargeld moesten achterlaten en met lege handen op de vlucht gingen. Voor sommigen bleek bitcoin een echter redmiddel.

Zo kon een Oekraïense vluchteling geen geld opnemen, maar dankzij bitcoin kon hij met een economische buffer naar Polen vluchten. Een andere vluchteling ontdekte in Kazachstan dat Oekraïense credit cards geblokkeerd waren, maar overleeft nu dankzij zijn cryptovaluta wallet. De Deense krant Ekstra Bladet rapporteert dat twee van hun correspondenten het land uit konden vluchten omdat ze met behulp van bitcoin een auto konden kopen – cash geld was er namelijk niet.

Bitcoindonaties

Zaterdag startte de Oekraïense regering een campagne via Twitter om donaties in cryptovaluta op te halen. De donaties stroomden snel binnen: ruim 215 BTC, ter waarde van ruim €8,5 miljoen euro, werd sindsdien gedoneerd. De Come Back Alive-stichting levert lichaamsbepantsering, helmen en EHBO-kits aan Oekraïense soldaten, maar werd geweerd van donatiewebsites. Via bitcoin wisten zij in korte tijd desondanks 198 BTC (€7,8 miljoen euro) aan donaties op te halen. Nieuw is dat ook de Oekraïense nationale politie een inzamelingsactie via bitcoin is gestart.

Sancties

Kort na de inval volgden economische sancties vanuit het westen. Russische tegoeden werden bevroren, de handel werd stilgelegd en Rusland werd verbannen uit het SWIFT-bankensysteem. Er zijn echter zorgen dat Rusland bitcoin zal gebruiken om de sancties te omzeilen. Bitcoin is immers een wereldwijd transactienetwerk en niet censureerbaar of confisqueerbaar.

Bovendien zette Rusland recentelijk stappen om bitcoin te reguleren. De centrale bank verzocht om een verbod, maar Poetin wees erop dat Rusland vanwege de vele energieoverschotten een ‘competitief voordeel’ heeft. Gezien de ontwikkelingen bedoelde hij mogelijkerwijs ook een strategisch voordeel. Volgens schattingen van het Cambridge Alternative Center of Finance is zo’n 11% van de rekenkracht van het bitcoinnetwerk afkomstig van bitcoinminers in Rusland.

Enkele landen die Rusland in het conflict steunen, zoals Iran en Venezuela, hebben bovendien al enige infrastructuur om internationale handel te drijven waarbij bitcoin als transactienetwerk wordt ingezet. Rusland zou de sancties mogelijk kunnen omzeilen door met zulke landen te handelen en te betalen in bitcoin.

Christine Lagarde, voorzitter van de ECB, zegt zich echter weinig zorgen te maken over het risico dat Rusland de sancties omzeilt met bitcoin. “Als er een verbod geldt of als er beperkingen worden opgelegd, dan zijn er altijd criminele manieren om dat te omzeilen”, zei ze in reactie op het vraagstuk. “Daarom is het zo belangrijk dat MiCa er zo snel mogelijk doorheen wordt gedrukt, zodat we een wettelijk kader hebben waarin cryptovaluta’s gevangen kunnen worden.”

“Overigens is het leuk en wel om crypto’s te zitten, maar het is niet alles”, stelt ze, “Je moet van crypto naar stablecoins en uiteindelijk naar een fiat valuta toe. Er zijn manieren om door het rookgordijn heen te prikken en ervoor te zorgen dat criminele activiteit wordt opgespoord en fatsoenlijk aangepakt wordt”, aldus Lagarde. Diverse experts lijken het ermee eens dat het voor Rusland moeilijk is om grote bedragen via bitcoin om te zetten.

Russische bankruns

Ook Rusland voerde bankenrestricties in. De koers van de Russische roebel daalde in enkele dagen met ongeveer één derde en de waarde van het spaargeld van de Russische bevolking dus ook. Om bankruns te voorkomen stelde de Russische overheid opnamelimieten in, worden transacties naar het buitenland geblokkeerd en is de rente verhoogd naar 20%. Desondanks ontstonden ook in Rusland bankruns en staan er eveneens mensen in lange rijen te wachten voor de pinautomaten in de hoop dat ze worden bijgevuld.

Een deel van de Russische bevolking lijkt hun toevlucht te zoeken in bitcoin. Volgens sommige berichten is de lokale prijs van bitcoin vanwege de grote vraag fors hoger dan de gemiddelde internationale koers.

Oncensureerbare omkoopsommen

Een nieuwe wending is dat Russische soldaten een bedrag in bitcoin wordt aangeboden als ze zichzelf overgeven. Er gaan twee verhalen rond, maar het is onduidelijk of het verschillende verhalen zijn.

Masha Efrosinina, een televisiebekendheid en honorary ambassador van de United Nations Population Fund in Oekraïne, riep Russische soldaten via Instagram op zich over te geven in ruil voor 5 miljoen Russische roebels, in cash geld of in cryptovaluta. Russische soldaten die zich overgeven zullen volgens de berichtgeving niet vervolgd worden. Het geld is volgens Efrosinina afkomstig van het Oekraïense ministerie van Defensie en ‘de internationale IT-gemeenschap’.

Hackersgroep Anonymous zou een vergelijkbaar aanbod hebben gedaan. Anonymous voerde volgens eigen zeggen honderden succesvolle cyberaanvallen uit tegen Rusland en biedt Russische soldaten nu een bedrag van 5 miljoen roebels in bitcoin aan om hun tanks over te leveren aan Oekraïne. Ook dit initiatief zou gesteund worden door het Oekraïense ministerie van Defensie
en Russische soldaten ontvangen eveneens amnestie.

Gezien de gelijkenissen betreft het mogelijk hetzelfde verhaal waarover verschillend wordt gerapporteerd. Het toont echter een opmerkelijke use-case voor bitcoin: oncensureerbare omkoopsommen met een bepaalde mate van privacy, waar zelfs Poetin niets aan kan doen.

Decentraal

Geld is macht en het financiële stelsel is een politiek machtsmiddel. Steeds vaker realiseert men zich de risico’s en afhankelijkheden: als overheden in het nauw komen delven burgers vaak het onderspit – ieder soort gecentraliseerd geld kan worden gedevalueerd, afgenomen, bevroren of geblokkeerd.

De waarde van bitcoin is dat het decentraal is, waardoor dat niet kan. Er is geen centrale autoriteit of machthebber. Dat biedt, ondanks koersvolatiliteit, zekerheden en garanties waar met geen mogelijkheid aan te tornen valt.

Over de hele wereld ontdekken allerlei activisten en protestgroepen het nut van bitcoin als politiek neutraal en censuurbestendig geld.