´Ons economisch denken moet helemaal anders´/Maar wie gaat dit doen, wanneer, en hoe?

Niet mijn woorden, al had dit wel gekunnen. In feite zouden we, zeker als westerse wereld, de Oostenrijkse School moeten volgen, als goede voorbeeld. Maar ach, daar is het immers veel en veel te laat voor? De (wereld)economie is een éénrichtingstraat ingeslagen; en omkeren kan niet meer want de weg is een smal paadje geworden; beregend en hobbelig en modderig, dus rest er maar ééń richting en weg. Vooruit, immer vooruit, tegen beter weten in dan… Maar neen, het is Henk van Tuinen, econoom, die de woorden uit de titel uitspreekt, en meer dan dat nog. ´Henk van Tuinen was tot 2003 Plaatsvervangend Directeur-Generaal van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Hij schreef het boek Ons land kan menselijker. Naar een economie die de samenleving verbetert dat in 2013 verscheen bij De Bezige Bij.´ Toen al, 8 jaar geleden! Wel inderdaad en niet toevallig: na de Kredietcrisis hád de (westerse en andere) economische wereld de unieke kans om ´anders en beter´ te doen. Nou, u kent en ondervindt de gevolgen – die kans werd niet aangegrepen. Er werd voor de makkelijkste (nou ja) weg gekozen: gewoon business as usual. Niks geen straffen (echte dan) voor roekeloze (Amerikaanse maar ook andere) bankiers. Gewoon als token (!) Lehman Brothers opofferen maar de rest van de banksters (terminologie van Gerald Celente) uit de wind houden. 

Overheid onmisbaar?

Dit is wat de heer Van Tuinen onder meer bedoelt: ´Het neoliberalisme lijkt al enige tijd op zijn retour. De pandemie heeft daarnaast weer eens laten zien dat de overheid een onmisbare crisismanager en regulator is. Het heiligste huisje van Westerse economen, het primaat van de marktwerking, staat echter nog fier overeind. Daar moet nodig verandering in komen, aldus Henk van Tuinen. Niet om de centraal geleide economie te rehabiliteren, maar wel om economie en samenleving fundamenteel te democratiseren zodat wij ons echt kunnen heroriënteren. Want de markt heeft ons in een proces van vele decennia ernstig gedesoriënteerd.´ Bedoelt Van Tuinen dat er net méér overheid moet komen, omdat – en dit klopt als een zwerende vinger – het neoliberalisme niét gewerkt heeft. Was ´t een experiment dan? Dan wel een heel duur, kostelijk ´experiment´! Waarbij er net méér onevenwicht is gekomen in de reeds ongelijke verdeling van welvaart. Biflatie schreef al eerder over de gigantische oplichting die de ´trickle down´ economie heet. ´Geef zeker genoeg (meer dan voldoende!) aan ´de rijken´, en dan druppelt die rijkdom, die welvaart wel vanzelf naar beneden, naar alle anderen´. Vergeet het! Cannot work, will not work! Wijlen president Ronald Reagan was een oplichter! Of liet zich tenminste in deze totaal verkeerde (want zeer onrechtvaardige) economische richting sturen door zijn entourage, dat kan ook…

Boek

Even terzijde; hier volgt een beknopte inhoud, beschrijving van genoemd boek: ´De schrijver, voormalig (top)manager van het Centraal Bureau voor de Statistiek, analyseert de huidige economische situatie. Hij komt daarbij tot de conclusie dat de rol van economen, commerciële en financiële instellingen te groot is. Vervolgens betoogt de schrijver hoe we zouden moeten komen naar wat hij noemt een ‘menselijker proces’. De schrijver roept daarbij veel vragen op. In zijn betoog sluit hij aan bij de gangbare economische theorieën over de homo economicus en zijn gedrag, maar laat zien dat dit in de huidige complexe samenleving leidt tot irrationeel gedrag. Hij hanteert een prettige schrijfstijl; het boek is voorzien van eindnoten en een literatuurlijst. Goed leesbaar, kritisch boekje over de huidige economische situatie, maar wel met beide benen op de grond.´

De macht van marketing

Wat bedoelt econoom Van Tuinen in dit artikel van 22 juli 2021:

• dat we onze data dringend moeten terugvorderen
• dat er een soort van Burgerforum opgericht dient te worden. Van Tuinen ziet dit als ´een voorstel om burgers in staat te stellen om professionele reclame te maken voor hun niet-commerciële idealen. Zo ontstaat countervailing power tegenover de commerciële manipulatie. Het sluit aan op een democratisch ideaal: niet de (commerciële) machthebbers, maar de burgers bepalen de cultuur van onze samenleving. Economen kunnen dit zien als een herstel van consumentensoevereiniteit. Dit is dus een noodzakelijke (maar niet voldoende) voorwaarde om tot gezonde heroriëntatie te komen.´ 
• dat economen veel meer aandacht moeten besteden aan, aandacht en gewicht geven aan ´de dominante commerciële manipulatie van de voorkeuren van de subjecten.´ We leven en doen, kopen en werken mee aan, eigenlijk zonder te weten hoe commercieel we gestuurd worden, als burgers en zeker als consumenten. Van Tuinen zegt een paar heel interessante dingen, zoals:

´Aan marketing en reclame worden in Westerse economieën enkele procenten van ons BBP besteed; alleen al aan reclame 1 à 2 procent. De machtigste internationals met de hoogste beurswaarde, zoals Google en Facebook, halen het gros van hun omzet uit reclame. Dit heeft tenminste vier effecten:

1. Onze voorkeuren worden materialistischer (consumentistischer) dan ze zonder die massieve reclame zouden zijn geweest; aandacht voor de publieke zaak vermindert navenant.
2. Onze media en onze cultuur worden oppervlakkiger en sensatiebeluster omdat groot publiek moet worden aangetrokken teneinde reclame inkomsten te maximeren.
3. Er ontstaan cumulatieve effecten door het op elkaar inwerken van 1 en 2 en die effecten nemen grote vormen aan omdat ze voortdurend, consistent van generatie op generatie worden gerealiseerd.
4. Een van die cumulatieve effecten is het ontstaan van surveillance capitalism leidend tot een dystopische samenleving (Zuboff, 2019).´

Zuboff! We haalden deze vrouwelijke hoogleraar reeds aan in het verleden, en het is hoog tijd haar nog eens naar de voorgrond te brengen. Dat is dan professor Shoshana Zuboff, sociaal psycholoog, die beroemd werd met volgende aanklacht tegen en waarschuwing voor de macht van Big Tech; ´The Age of Surveillance Capitalism. The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power´. Over deze zeer intelligente dame schreef, berichtte Biflatie ook al, kijk naar hier onder…

´Shoshana Zuboff on ‘surveillance capitalism’ and how tech companies are always watching us´

We spreken over Google, Facebook, en ook Amazon en Microsoft. Die zich zo gemanoevreerd hebben in onze samenleving; meanderend doorheen onze maatschappij, als ´onmisbaar´, en dit verder zullen doen in de digitale maatschappij waar we naartoe gaan. Eigenlijk gaat dit hen nog machtiger maken, wanneer we er niet een spreekwoordelijk stokje of STOK voor steken. Alleen – wie gaat dit doen, wanneer, en hoe?´Waar moeten we ons van bewust zijn´, is de eerste vraag die hoogleraar Zuboff (eerder dit jaar nog een eredoctoraat ontvangen van de Universiteit van Amsterdam) voorgeschoteld krijgt. Let´s listen; en luister zo u wilt ook naar de (11 minuutjes) speech in de tweede video; de woorden waarmee haar werk en persoon omschreven worden…in-druk-wek-kend!