Psycholoog legt uit: Is beleggen in crypto hetzelfde als gokken?

Om een goed antwoord te kunnen geven op de vraag of beleggen in crypto hetzelfde is als gokken, duiken we de geschiedenis van de psychologie in. Een van de eerste gedragstherapeuten ter wereld, was de Amerikaanse onderzoeker B.F. Skinner (1904-1990). Skinner wilde kortgezegd begrijpen hoe mensen in staat zijn tot “leren” en gebruikte in zijn experimenten dieren, waaronder duiven en ratten. Gokken en beleggen zijn beide strategieën die de mens kan inzetten om een beloning te krijgen. Wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen? Deze vraag wordt in het onderstaande artikel uitgewerkt.

Beloningsleren

Skinner maakte gebruik van zogenaamde Skinner-boxen waarin hij een aantal condities “programmeerde” waarbij een beloning werd gegeven als werd voldaan aan een vastgestelde set condities. Een van de eenvoudigste voorbeelden hiervan is het plaatsen van een knop waarop door een duif gepikt moest worden. Als de duif op deze knop pikte, kreeg deze direct een beloning in de vorm van bijvoorbeeld een graankorrel.

Skinner onderzocht de invloed van een directe beloning op de snelheid van pikken maar ook wat er gebeurt wanneer de beloning werd uitgesteld. De uitgestelde beloning kon op twee manieren worden aangeboden: ten eerste op een voorspelbare manier. De duif kreeg bijvoorbeeld eens per tien keer een graankorrel. Men kan echter in de tweede plaats ook op een onvoorspelbare wijze een uitgestelde beloning aanbieden door bij een willekeurig aantal drukken op de knop een graankorrel te verstrekken. En wat blijkt uit dit eenvoudige experiment? Vooral het op onvoorspelbare en uitgestelde wijze belonen van gedrag heeft een zeer sterk belonend effect.

Anders geformuleerd: als een duif niet precies weet wanneer deze een beloning kan verwachten, neemt de frequentie van het pikken enorm in tempo toe. De conclusie die hieruit getrokken kan worden, is dat een onverwachte, uitgestelde beloning (Skinner noemde dit intermittent reinforcement) de meest krachtige wijze van belonen is.

Je ziet dat het principe van een gokkast gebaseerd is op precies deze set condities. Ons menselijke brein is gevoelig voor beloning. Blijkbaar heeft deze gevoeligheid ons een evolutionair voordeel gegeven.

Wat gebeurt er in ons brein bij een beloning?

Ons brein bestaat uit ongeveer 100 miljard neuronen die met elkaar verbonden zijn door middel van receptoren. Wanneer een receptor wordt geactiveerd, wordt een signaaltje doorgegeven van de ene zenuwcel naar de volgende waardoor je beloning voelt. Hierbij spelen neurotransmitters zoals serotonine (geluk) en dopamine (euforie) een belangrijke rol.

Vooral dopamine speelt een belangrijke rol bij het beloningsleren. Wanneer een gokker wint, komt er een relatief grote hoeveelheid dopamine vrij in ons brein. Dat geeft het “yes”-gevoel, een sterke vorm van blijheid. Door dit gevoel van euforie, krijgen handelingen een positieve betekenis.

Intermittent reinforcement + dopamine = uithoudingsvermogen

Vanuit de evolutie gezien geeft de combinatie intermittent reinforcement en dopamine de perfecte bekrachtiging voor het zoeken van bijvoorbeeld zoet voedsel. Zoet voedsel was zeer gewild voor de vroege mens omdat een kleine hoeveelheid bessen (om maar iets te noemen) een grote hoeveelheid energie opleverde. Helaas is het wel zo dat alle dieren dit van nature weten en de mens moest concurreren met al deze dieren.

Er was dus nogal wat gezoek en geduld nodig om een kleine hoeveelheid bessen bij elkaar te verzamelen (intermittent reinforcers). Van tevoren wist men ook niet precies wanneer en waar men zoetigheid zou vinden. Voilà, wanneer er zoetigheid gevonden werd, was men super blij (shotje dopamine).

Crypto beleggen vs gokken: twee verschillende werelden

Zonder goed na te denken over de vraag of beleggen in crypto en gokken hetzelfde is, is men in het algemeen snel geneigd om te denken dat dit exact hetzelfde is. Dit is echter pertinent niet waar: beleggen en gokken zijn twee totaal verschillende zaken.

Er zijn een aantal overeenkomsten. Beide zijn, zoals al eerder benoemd, strategieën om een beloning te kunnen verdienen. Bij beide strategieën komt dopamine vrij; bij gokken na het winnen van de prijs en bij beleggen bij een toename van de koersen of bij uitkering van eventuele winsten. Beide strategieën hebben risico op verlies van de inleg.

De verschillen zijn echter duidelijker. In de crypto-space wordt continu geroepen “do your own research” en “bepaal je beleggingsstrategie”. Wanneer je een coin goed onderzoekt en de fundamenten van een coin begrijpt, je snapt welke meerwaarde een munt kan bieden en welke toepassing deze nastreeft en je daarnaast eveneens helder hebt binnen welke termijn je een bepaalde winst zou willen behalen, is de mogelijkheid dat je winst behaalt aanzienlijk groter dan bij gokken. Dat is zeker zo als je je risico spreidt.

Bij gokken is de uitkomst hooguit de win-kans en bijna altijd 100% verlies. Daar zit niets tussen. Er is een genetische aanleg voor het ontwikkelen van een verslaving, de ene persoon is er meer vatbaar voor dan de ander. Een verslaving kan zich uiten in drugsmisbruik, alcoholmisbruik maar kan ook tot een gokverslaving verworden. Juist doordat een verslavingsgevoelig brein super gevoelig is voor de effecten van dopamine, voor de kick, kun je “hooked” raken. Mensen kunnen hele dagen op websites of in het casino spenderen en hun hele fortuin vergokken wanneer zij verslavingsgevoelig zijn.

Het gebeurt ook bij (crypto-)beleggers dat zij er veel tijd aan kwijt zijn. Een belegger controleert vooral of de beleggingsstrategie nog leidt tot het beoogde resultaat en probeert bij te sturen wanneer dit niet zo is. Dit blijft onderliggend gebaseerd op ratio en de strategie die werd gekozen.

Beleggers zijn in tegenstelling tot gokkers juist controlebehoeftig. Zij remmen impulsen succesvol af door de kracht van hun denken in te zetten. Ook controlegedrag kan echter problematisch worden. Dit is fundamenteel dan wel een ander probleem dan wat er bij een een gokverslaving aan de hand is. Toegegeven, het kost in beide gevallen veel tijd die je niet kan besteden aan andere zaken. Vooral bij mensen die gevoeliger zijn voor angst kan beleggen tot problemen leiden. Bijvoorbeeld als iemand de neiging krijgt meer en meer geruststelling te zoeken en steeds moet checken of de strategie nog wel klopt. Er bestaat in dat geval een risico dat je een obsessie ontwikkelt. Een obsessie wil zeggen dat je bang bent voor controleverlies en gedrag stelt om de angst te vermijden.

Impuls(controle)

Concluderend kunnen we zeggen dat een verslaving een tekort aan impulscontrole is en beleggen idealiter juist het tegenovergestelde daarvan, op zijn Engels: een belegger is “in control”. Niet of te weinig denken versus juist wel denken!

Tot slot is een nuance op zijn plaats. Verreweg de meesten van ons kunnen prima een gokje wagen zonder verslaafd te raken en een kleine minderheid van de beleggers ontwikkelt een obsessie. No worries, geniet van het leven en doe waar je blij van wordt!